Zespól napięcia przedmiesiączkowego (PMS – Premenstrual Syndrom) według różnych badań dotyczy od 3 do 60% kobiet w wieku rozrodczym. Jego objawy mogą występować w wielu innych chorobach, ale to, co jest charakterystyczne dla PMS to cykliczność występowania objawów, które pojawiają się w fazie lutealnej, a ustępują w czasie miesiączki.
W zespole napięcia przedmiesiączkowego mogą wystąpić:
- zaburzenia nastroju i płaczliwość;
- obrzmienie piersi;
- wzdęcia brzucha;
- zatrzymanie płynów;
- rozdrażnienie, zmęczenie;
- nadmierny apetyt;
- ból głowy;
- bezsenność.
Zanim zostanie postawione rozpoznanie zespołu napięcia przedmiesiączkowego należy wykluczyć niedoczynność tarczycy, niedoczynność nadnerczy, jajników, depresję i przewlekłe infekcje. W mechanizmie powstawania zespołu napięcia przedmiesiączkowego najważniejszą rolę odgrywa niedobór progesteronu.
Pacjentki z zaburzeniami miesiączkowania doświadczają częściej zespołu napięcia przedmiesiączkowego. PMS występuje również w większym odsetku wśród kobiet z zaburzeniami płodności, a także u tych pacjentek, które na skutek niedomogi hormonalnej ciałka żółtego doświadczyły poronienia.
Progesteron, a konkretnie jego metabolity – pregnanolon i allopregnanolon , które poprzez wpływ na receptor GABA w mózgu ma działanie neuroprotekcyjne, przeciwdepresyjne i przeciwdrgawkowe, uspakajające i przeciwlękowe odgrywa również dużą rolę w dobrym samopoczuciu kobiet. Jego uspokajającego działania doświadczają również dzieci w życiu płodowym. Leczenie powinno się rozpocząć od sposobów najmniej ingerujących w stan zdrowia. Bardzo ważny jest higieniczny tryb życia, dbałość o odpowiednią ilość snu. Czasami pomocna może być zmiana diety u osób doświadczających objawów gastrologicznych. U tych pacjentek warto podjąć diagnostykę w kierunku alergii pokarmowych i celiakii. Dieta eliminacyjna może być także pomocna w nietolerancji glutenu i/lub laktozy.
Aktywność fizyczna powoduje wzrost endorfin i poprawia funkcjonowanie osi hormonalnej podwzgórze-przysadka-jajnik i zmniejsza objawy PMS. Pozytywne odniesienia w literaturze medycznej posiadają leki ziołowe w leczeniu PMS: czystek, żeń-szeń , ashwagandha, maka i inne.
Leczenie farmakologiczne
Jednym z leków stosowanych w zespole PMS jest naltrexon niskodawkowany, który poprzez wpływ na podwzgórze poprawia funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajnik i zmniejsza objawy PMS. U osób z niedoborem progesteronu można zastosować naturalny preparat tego hormonu w drugiej fazie cyklu jako terapię wspierającą czynność ciałka żółtego. Dostępny jest też metabolit progesteronu o działaniu w ośrodkowym układzie nerwowym – pregnenolon. Gdy jest tendencja do zatrzymywania płynów pomocny może być spironolakton.
Czasami proponowana jest antykoncepcja hormonalna, ale nie powinna być stosowana u młodych kobiet. Przewlekłe jej stosowanie ma wiele działań niepożądanych, w tym należy wiedzieć, że mała dawka estrogenu w tabletkach antykoncepcyjnych jest niewystarczająca do dobrego stanu kości, funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego i mózgu.
Leki p/depresyjne tj. inhibitory SSRI są czasami przepisywane u osób z nasilonymi objawami psychicznymi. W wyjątkowych przypadkach, gdy pacjentka nie planuje już dzieci można zablokować oś hormonalną stosując GnRH i hormonalną terapię zastępczą.
Opracow.: dr n. med. Małgorzata Wolny – specjalista chorób wewnętrzynych i diabetologii, naprotechnolog.